Erfgoed van Industrie en Techniek - Vlaams-Nederlands Tijdschrift, nr. 2009/02-03 (dubbel nummer) 

Dubbelnummer gewijd aan herbestemming van industriële gebouwen.

Iedereen die iets thuis is in de monumentenwereld weet dat een goede herbestemming een noodzakelijke voorwaarde is voor behoud op langere termijn. Nu is voor een oud grachtenpand gemakkelijk nieuw emplooi te vinden, tenzij de recessie verder doorzet. Maar voor kerken en fabriekshallen bijvoorbeeld is de vraagstelling toch complexer. Om maar niet te spreken over voormalige vuurtorens, verlaten bunkers of onbenutte havenkranen.
De Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie organiseerde in december 2008 in samenwerking met de afdeling Architectonische Ingenieurswetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel een internationale workshop over herbestemming van industriële panden. Een deel van de aldaar gehouden voordrachten werden in dit nummer gebundeld.

Dit dubbelnummr bevat volgende bijdragen:

• Kate DICKSON: Finding new uses for redundant industrial buildings, and working with the community to deliver local aspirations
  • In Groot-Brittannië bestaat er een interessante formule van subsidieerbare vrijwilligersorganisaties die leegstaande beschermde gebouwen met succes nieuw leven inblazen. Deze organisaties kunnen door hun non-profitstatuut aanspraak maken op overheidssubsidies en fiscale voordelen. Het is de extra financiële steun die het mogelijk maakt een gezond herbestemmingsplan op te stellen voor een - door leegstand en verwaarlozing - zwaar beschadigd historisch gebouw.
    Hoe zo een organisatie werkt, welke hun drijfveren en aspiraties zijn, wordt uit de doeken gedaan door Kate Dickson, directrice van de 'Heritage Works Building Preservation Trust'.
• Paul SMITH: De herbestemming van industriële gebouwen in Frankrijk
  • Net zoals elders ie de bestemmingswijziging van gebouwen een fenomeen dat zich alsx een constante doorheen heel de geschiedenis van de architectuur voordoet. Koninklijke paleizen werden tot musea omgevormd, grote herenhuizen tot ministeries of burelen, kloostergebouwen tot weverijen, kastelen tot hotels of vakantiekolonies, molens tot restaurants of tweede verblijven.
    In het mijnbekken van Noord-Frankrijk kregen reeds in het midden van de 19de eeuw mijngebouwen een andere functie, toen het uitbaten van de mijn niet meer rendabel was.
    Toen de industriële archeologie in de jaren 1970 voet aan de grond kreeg in Frankrijk, was het vooral het Noorden dat daarbij de kar trok - ook inzake het herbestemmen van industriegebouwen. De eerste grote voorbeeld-realisaties kwamen er tussen 1978 en 1980 tot stand, en de overheid zo in veel gevallen gangmaker voor belangrijke projecten spelen. Vandaag kunnen we leren uit meer dan een kwarteeuw ervaring.
• Arno BOON en Annelies WELGRAVEN: Industrieel erfgoed en herbestemmen? Duurzame noodzaak.
  • Een kennismaking met BOEi: de Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van Industrieel Erfgoed.
    We spreken einde van de jaren tachtig. Er was toen in Nederland weinig oog voor de toekomst van industriële monumenten. Panden stonden langdurig leeg, met verval en niet zelden sloop tot gevolg.
    Na het Nederlandse Jaar van het Industrieel Erfgoed (1996) kwam hier verandering in. Eindelijk was er aandacht voor de bijzondere sfeer en kwaliteit van industriële gebouwen. En voor de mogelijkheden die industrieel erfgoed biedt aan ruimtelijke, maatschappelijke en economische ontwikkeling. Het idee ontstond om een organisatie op te richten voor moeilijke herbestemmingen. Het initiatief werd genomen door de toenmalige Rijksdienst voor de Monumentenzorg, samen met Amstelland en het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten.
• Elisse KALK: Nieuw Leven voor Oude Gebouwen.
  • In Amsterdam vondt van medio mei tot medio oktober 2009 voor de tweede maal de publiekscampagne 'Nieuw Leven voor Oude Gebouwen' plaats. Deze campagne is een initiatief van Agora Europa, stichting voor democratie en cultuur, in samenwerking met het Atelier van Bouwmeesters, een groep van deskundigen die opkomt voor behoud en hergebruik van cultuurhistorisch erfgoed in de Nederlandse hoofdstad. De campagne wordt financieel ondersteund door de gemeente Amsterdam, de Amsterdamse Federatie van woningcorporaties en de Bond Heemschut.
    De campagne stelt zich tot doel Amsterdammers die zich willen inzetten voor behoud en hergebruik van karakteristieke gebouwen, meer te betrekken bij de keuze voor de nieuwe bestemming van leegstaande panden.
• W. CALLEBAUT: Montevideo magazijnen, respectvolle herbestemming en restauratie.
  • De Montevideo-magazijnen op 't Eilandje in Antwerpen vormen een opmerkelijk gebouwencomplex en zijn een solitaire landmark op het stenen maaiveld langs de Schelde. Deel uitmakend van 't Eilandje vervullen ze een bijzondere functie als schakel tussen de oude stad en de nieuwe haven en ze vormen het maritieme geheugen van de stad Antwerpen. De magazijnen zijn beschermd als monument omwille vabn hun historische en industrieel-archeologische waarde.
• Dirk VAN ALPHEN: De transformatie van de spoorzone in Tilburg. Een strategie voor industrieel erfgoed.
  • Industrieel erfgoed is in Tilburg volop aanwezig. Dit artikel behandelt de aanstaande transformatie van een groot werkplaatsengebied tot een bruisend nieuw stadscentrum. Uitgangspunt daarbij is de Tilburgse interpretatie van de 'Belvedèrestrategie', een in 1999 door de Nederlandse rijksoverheid gelanceerde manier van omgaan met cultuurhistorische waarden in een gebiedsontwikkeling. In het verhaal passeren ook cultuurhistorisch en bouwhistorisch onderzoek, het delen van kennis en het formuleren van ambities de revue. Het eindigt met de bespreking van een proefproject, dat nu eerst van belang is.
• Maria LEUS en Ine WOUTERS: Herbestemming Brouwerij Wielemans-Ceuppens als motor voor stadsvernieuwing
  • Het hergebruik van industriële gebouwen biedt al jaren belangrijke sociale, maatschappelijke, economische en historische voordelen. Door de huidige aandacht voor het streven naar een duurzame samenleving kent het herbestemmen van gebouwen een nieuwe golf van belangstelling. Toch blijft het een uitdagende opgave, zowel voor historici, stadsplanners als architecten om een leegstaand industriegebouw te herbestemmen met aandacht voor behoud van de historische en architecturale kwaliteiten.
    De herbestemming van de brouwerij Wielemans-Ceuppens te Brussel was nog ambitieuzer. Deze herbestemming moest als motor fungeren voor een stadsvernieuwingsproject.
• Aansluitend bevat dit nummer nog een voorstelling van het Haags Openbaar Vervoer Museum (in een oude tramstelplaats), van het Museum der Deutschen Binnenschiffahrt in Ruhrort/Duisburg en een aantal boekbesprekingen.

Dit dubbele nummer (72 blz.) kan besteld worden tegen de prijs van 15 euro incl. verzendingskosten
bij de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie vzw
en door het verschuldigde bedrag te storten op het rekeningnummer van de vereniging

klik hier om je te abonneren