Gemeentelijke Secundaire School Munsterbilzen

Restauratie torenuurwerk- en beiaardfabriek

(laureaat projectenwedstrijd 'Onderwijs en Industrieel Erfgoed 1998-1999')

Het restauratieproject "restauratie torenuurwerk- en beiaardfabriek" is de geïntegreerde proef van de leerlingen van het 6de jaar werktuigmachines. Deze geïntegreerde proef is een evaluatie van de geziene leerstof van 6 studiejaren van het secundair beroepsonderwijs?
Het hier beschreven project past precies in deze geïntegreerde proef.

De te restaureren fabriek bevindt zich aan de Mechelse Korenmarkt 6. Ze werd midden vorige eeuw opgestart door de familie Michiels-Moermans. De oudste werktuigmachines dateren uit deze periode. Tot in de dertiger jaren van deze eeuw is de fabriek in werking geweest. De familie startten toen met een nieuw bedrijf buiten de stad. Gelukkig bleven de oude machines in de oorspronkelijke werkplaats bewaard.
Door omstandigheden was het dak echter gedurende verschillende jaren lek. Het doorsijpelende water heeft zijn sporen in de werkplaats en op de machines nagelaten. De werktuigmachines zijn zwaar gecorrodeerd, maar gelukkig nog intact.

Enkele jaren geleden kwam de werkplaats in handen van dhr. Luc Michiels, de achterkleinzoon van de oprichter. Gelukkig is de huidige eigenaar het historisch erfgoed gunstig gezind. Hij startte met de restauratie van het (inmiddels ook wettelijk beschermde) ganse pand. Het dak is hersteld. Het smidsvuur met blaasbalg is reeds gerestaureerd.
Tijdens de restauratie worden er reeds groepen rondgeleid door de heer Michiels zelf. Het is de bedoeling om op termijn de werkplaats permanent open te stellen voor het publiek.

De Gemeentelijke Secundaire School van Munsterbilzen kwam met dhr. Luc Michiels in contact naar aanleiding van een vorig project, nl. de restauratie van een torenuurwerk. Naar aanleiding van dit project werd de school door L. Michiels gecontacteerd, met de vraag om aan zijn restauratieproject mee te werken. Na overleg met de directie, werkmeester en leerlingen, werd besloten de uitdaging aan te gaan - temeer omdat de school op die wijze zou kunnen bijdragen tot het behoud van ons industrieel en cultureel erfgoed.

Omdat er verschillende werktuigmachines in de werkplaats aanwezig zijn werd, in samenspraak met de leerlingen, besloten om met de vier oudste machines te beginnen.
Volgende machines zijn in restauratie :

• Een draaibankje, aangedreven via een transmissie. Deze machine heeft een automatische langs- en dwarsvoeding, en een beperkt aantal instellingen om metrische schroefdraad (!!!) te snijden. De verschillende toerentallen worden ingesteld d.m.v. een drietraps-riemschijf en een tweetraps-tandwieloverbrenging (3x2=6 versnellingen). Deze machine is van Duits fabrikaat.
  Alle onderdelen van deze draaibank waren nog aanwezig, maar in zwaar gecorrodeerde toestand. Practisch alle bewegende onderdelen waren vastgeroest. Met speciale technieken en gereedschappen werden alle onderdelen losgemaakt. Versleten onderdelen zoals bronzen lagers en aseinden werden vervangen. Alle intacte onderdelen zijn opgezuiverd en met een anticorrosieverf behandeld.
  
• Een beugelzaagmachine, aangedreven via een transmissie. Deze machine heeft in zijn levensloop verschillende trauma's opgelopen, het spreekt boekdelen. Er zijn een paar niet-essentiële onderdelen verdwenen (afgebroken en afgezaagd). De beugel is verschillende keren gebroken en hersteld geweest. Aan de hoofdas en de hoofdlagers is te zien dat deze machine veel dienst heeft gedaan: er zat een slijtagespeling op van 2,32 mm. Daarom moesten de hoofdas en de lagers vervangen worden. Alle onderdelen werden tenslotte opgezuiverd en voorzien van een corrosiewerende laag.
   
• Een kolomboormachine, angedreven via een transmissie. Deze machine is voorzien van een automatische voeding met een pal en palwiel. De automatische voeding is geblokkeerd en dient nog nagekeken te worden. De grote onderdelen zijn opgezuiverd. De restauratie van deze boormachine is op dit ogenblik nog bezig.
• De schaafmachine, manueel aangedreven. Deze machine is vermoedelijk de oudste uit de werkplaats. Ze is nooit voorzien of omgebouwd geweest om via de transmissie aangedreven te worden. Van de vier machines is de schaafmachine de meest intacte. Blijkbaar heeft ze in een droog gedeelte van de werkplaats gestaan. Alleen de geleidingen en de schroefspillen zijn grondig onder handen genomen. Alle onderdelen zijn opgezuiverd en van een anticorrosielaag voorzien.
  

   

Meer informatie is te bekomen bij:

Gemeentelijke Secundaire School
6de jaar werktuigmachines BSR
Appelboomgaardstraat 2
B-3740 Munsterbilzen
Tel. (+32)(0)89/412220
Fax (+32)(0)89/502246
E-mail: gsm@mail.dma.be
Website: http://bewoner.dma.be/gsm

---