Johan VANNIEUWENHUYSE (red.): Goed Garen gesponnen? Industrialisatie in de provincie West-Vlaanderen. (Brugge, Provincie West-Vlaanderen - Archiefdienst, 1998, 240 blz.)

 De provincie West-Vlaanderen nam in de industrialisatiebeweging een bijzondere plaats in. Alhoewel sinds eeuwen een nijver gebied (o.m. met een sterke textielsector sedert de middeleeuwen) kon het traditionele ambacht aan het begin van vorige eeuw niet tegen de nieuwe nijverheidskernen optornen. In de jaren 1840 ontstond het beeld van het 'Arme Vlaanderen'.

De eigenlijke industrialisering van de provincie begon in West-Vlaanderen pas goed na 1860. Ze richtte zich bij gebrek aan natuurlijke bodemrijkdommen praktisch uitsluitend op de toelevering aan de landbouwsector en op de verwerking van agrarische producten. De West-Vlaamse bedrijven waren in de regel ook klein en de huisnijverheid bleef tot in de 20ste eeuw een belangrijke economische factor.

Dit boek verscheen naar aanleiding van een eerste overzichtstentoonstelling die door de provinciale archiefdienst begin 1998 georganiseerd werd in het Provinciaal Hof in Brugge. Naast een reeks bijdragen van deskundigen en een uitgebreide beschrijvende catalogus, brengt het ook een schat aan nog nooit eerder gepubliceerde documenten, foto's en prenten.

Verschillende auteurs behandelden aspecten van het industrialisatiegebeuren. De reeks wordt geopend door een inleidende bijdrage van Adriaan Linters ('West-Vlaanderen, een geval apart'), waarin deze stelt "Studies leren dat de doorbraak van de industriële ontwikkeling sterk afhankelijk is van een aantal factoren die op een geschikt ogenblik op mekaar moeten inspelen. Er zijn de ondernemerszin, de beschikbaarheid van kapitaal en de wijze waarop het aangewend wordt, de aanwezigheid van een voldoende aantal betaalbare werkkrachten, de toepassing van technologische vernieuwingen, de geografische ligging, de bodemrijkdommen, de politieke actoren en noem maar op. West-Vlaanderen was zeker niet slecht bedeeld. Het beschikte van oudsher over vrij degelijke waterlopen en wegen, het was gelegen aan een druk bevaren zeekust, het kon beroep doen op een ruim potentieel aan arbeidskrachten en op voldoende creatieve en kapitaalkrachtige ondernemers. De grote handicap die een take-off van de industrialisatie verhinderde, was echter het gebrek aan ertsen en steenkool". Daarnaast (en daardoor ?) werden echter de technologische vernieuwingen niet of te laat gevolgd, bleef de streek te sterk berusten op het eenmansbedrijf en op kleine bedrijfjes, werkte de aanwezigheid van de Franse grens remmend op de ontwikkelingen, en betekende de eerste wereldoorlog een zware klap voor de ontwikkelingen die toen op gang kwamen.

Vervolgens beschrijven Dirk De Vleeschauwer en Adriaan Linters de overgang van molens naar stoom, gas en elektriciteit ('Van oude naar nieuwe energiebronnen'), en Robert Boogaerts, Koenraad Seys en Olivier Van Rode de ontwikkeling van het verkeersnet en de verkeersmiddelen ('Infrastructuur als ruggegraat voor een moderne maatschappij'). Een hoofdbrok van het boek wordt ingenomen door een beschrijving, alfabetisch op nijverheid, van de ontwikkelingen van het bedrijfsleven en het economisch gebeuren in de provincie (Adriaan Linters en Claudine Roose: 'Van landbouw naar industrie'). Daarna komen nog bijdragen van Koen Rotsaert over de sociale gevolgen van de industrialisatie ('De ommekeer van een samenleving'), van Marc De Vos ('Het Provinciebestuur, een promotor van de industriële ontwikkeling?'), Johan Vannieuwenhuyse ('Het West-Vlaamse provinciaal archief en de industrialisatie'), Marc Ryckaert en Ludo Valcke ('De bescherming van het industrieel erfgoed en de inbreng van de provincie'). Het boek wordt besloten met een beknopte bibliografie.

Deze uitgave kan besteld worden bij de Provinciale Archiefdienst, Provinciehuis Boeverbos, Koning Leopold III-laan 41, B-8200 Brugge-St.-Andries, tel. (+32)50.346277, fax (+32)50.349079